Zaprzeczenia ojcostwa – definicja (pojęcie)
Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania męża matki traktuje się jako ojca dziecka (art. 62 KRO). W akcie urodzenia dziecka kierownik urzędu stanu cywilnego wpisuje w rubryce „ojciec” dane męża matki, nawet gdyby oczywiste było, że nie jest on ojcem biologicznym (np. przebywa za granicą i od wielu lat nie widział się z żoną, lecz żadne z małżonków nie wystąpiło o rozwód lub sprawa o rozwód jest w toku).
Dopóki mąż matki uważany jest za ojca dziecka, nie jest dopuszczalne ustalenie ojcostwa rzeczywistego (biologicznego) ojca dziecka.
Jedyną drogą do zmiany tego stanu rzeczy jest proces o zaprzeczenie ojcostwa. Takie powództwo wytoczyć może matka, mąż matki, dziecko lub prokurator. Biologiczny ojciec dziecka, niebędący mężem matki, nie może sam wytoczyć takiego powództwa. Co najwyżej może wnioskować o to do prokuratora.
Termin na zaprzeczenie ojcostwa
Wiele kontrowersji związanych z zaprzeczeniem ojcostwa dotyczyło terminów, w których można złożyć pozew. Są to terminy zawite, a zatem w razie ich upływu prawo do wytoczenia powództwa wygasa. Jedna z takich spraw swój finał znalazła przed Trybunałem Konstytucyjnym, który w wyroku z 16.5.2018 r., (sygn. SK 18/17) sformułował liczne zastrzeżenia względem tych przepisów. Wyrok TK dostępny jest tutaj: https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?cid=2&sprawa=19518
W konsekwencji ustawodawca uznał, że należy wydłużyć terminy na wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, a także zmienić sposób jego obliczania. Nastąpiło to na mocy ustawy z 30 października 2019 r. o zmianie KRO oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 2089), która wejdzie w życie 30 listopada 2019 r.
Termin dla męża matki
Przed zmianami mąż matki mógł wytoczyć powództwo tylko w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę (art. 63 KRO). Decydował dzień powzięcia wiedzy o samym urodzeniu dziecka, a nie o tym, że mężczyzna ten nie jest ojcem dziecka. Innymi słowy, dotychczas, jeżeli mąż dowiedział się o urodzeniu dziecka w dniu jego urodzin, a żona powiedziała mu, że nie jest ojcem biologicznym 6 miesięcy i jeden dzień później, to mężczyzna ten nie miał już prawa do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Mógł o to wnioskować jedynie do prokuratora, który rzadko wytacza powództwo z uwzględnieniem takiego wniosku.
Dnia 30 listopada 2019 r. wejdą w życie dwie fundamentalne zmiany w tym zakresie. Po pierwsze, termin na wytoczenie powództwa wydłużony zostanie do roku. Po drugie, termin ten będzie liczony od dnia, w którym mężczyzna dowiedział się o tym, że dziecko od niego nie pochodzi (a nie tylko powziął informację o samym urodzeniu dziecka). Zapewni to dużo większą ochronę praw mężczyzn znajdujących się w takiej sytuacji.
Termin dla matki
Po zmianach wydłużony zostanie także termin na złożenie przez matkę pozwu o zaprzeczenie ojcostwa z 6 miesięcy do roku. Również w przypadku matki zmieni się sposób obliczania terminu. Wcześniej bieg terminu liczony był od urodzenia dziecka. Po zmianach liczony będzie od dnia, w którym matka dowiedziała się, że dziecko nie pochodzi od jej męża. Nie zawsze bowiem w chwili urodzenia matka wie, który mężczyzna jest ojcem jej dziecka.
Termin dla dziecka
Po zmianach dziecko będzie mogło jak dotychczas wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa dopiero po osiągnięciu pełnoletności. Termin wynosić będzie rok od dnia, w którym dziecko dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Jeżeli jednak dziecko dowie się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności (czyli do 19 roku życia).
Termin dla prokuratora
Tak jak dotychczas nie przewidziano tego typu terminu na wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez prokuratora. Jednakże jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa tylko do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.
Osiągnięcie pełnoletności
Dodać należy, że po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności powództwa o zaprzeczenie ojcostwa wytoczyć nie może ani matka ani jej mąż.
Ustawa zmieniająca dostępna jest tutaj:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190002089
Stan prawny na: 21 listopada 2019 r.
R.pr. dr Jakub Pawliczak