Istotne zmiany od 30 listopada 2019 r.
W dniu dzisiejszym w życie wchodzi ustawa z 30 października 2019 r. o zmianie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 2089). Jest ona związana z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 16.5.2018 r. (sygn. SK 18/17), w którym sąd konstytucyjny sformułował liczne zastrzeżenia co do terminów, w których można domagać się zaprzeczenia pochodzenia dziecka. Wyrok TK dostępny jest tutaj: http://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?cid=2&sprawa=19518
We wcześniejszym wypisie omówiliśmy fundamentalne zmiany, jakie ustawa ta wprowadziła w zakresie zaprzeczenia ojcostwa.
Zmiany objęły również zaprzeczenie macierzyństwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa.
Zaprzeczenie macierzyństwa po zmianach
Zaprzeczenie macierzyństwa jest dopuszczalne, jeżeli w akcie urodzenia dziecka wpisana jako matka jest kobieta, która dziecka nie urodziła (art. 61[12] § 1 KRO). Powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa wytoczyć może matka (czyli kobieta, która dziecko urodziła), kobieta niesłusznie wpisana w akcie urodzenia dziecka jako matka, dziecko, prokurator, a także mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka (np. mąż tej kobiety).
Po zmianach matka albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Wcześniej termin ten wynosił 6 miesięcy.
Podobnie mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka (wcześniej termin wynosił 6 miesięcy). Powództwo może być wytoczone nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Dziecko, tak jak dotychczas, powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa wytoczyć może dopiero po osiągnieciu pełnoletności. Dziecko ma na to rok od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako jego matka. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności (czyli do 19 roku życia). Wcześniej termin ten miał charakter „sztywny”, tj. wynosił 3 lata od osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, co zakwestionował Trybunał Konstytucyjny.
Podobnych do powyższych ograniczeń czasowych prawo nie nakłada na prokuratora. Jednakże jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Wytoczenie przez prokuratora powództwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności.
Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa po zmianach
Jeżeli okażę się, że mężczyzna, który uznał ojcostwo dziecka nie jest jego ojcem biologicznym, można zakwestionować jego ojcostwo przez wytoczenia powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa (art. 78 KRO). Pozew o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa złożyć może mężczyzna, który uznał ojcostwo, matka dziecka (która wówczas potwierdziła jego ojcostwo), dziecko oraz prokurator. Również w tym wypadku od 30 listopada 2019 r. wydłużone zostały terminy na złożenie pozwu.
Mężczyzna, który uznał ojcostwo, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi. Wcześniej termin ten wynosił 6 miesięcy. Zarazem w razie uznania ojcostwa przed urodzeniem się dziecka już poczętego bieg tego terminu nie może rozpocząć się przed urodzeniem się dziecka.
Analogicznie matka dziecka może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od mężczyzny, który je uznał.
Dodać należy, że ani mężczyzna, który uznał ojcostwo ani matka nie może wytoczyć powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.
Z kolei dziecko z żądaniem tym może wystąpić po osiągnięciu pełnoletności. Dopuszczalne jest to w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od mężczyzny, który uznał ojcostwo. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności.
Tak jak dotychczas nie przewidziano tego typu terminu na wytoczenie powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przez prokuratora. Jeżeli jednak dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Wytoczenie przez prokuratora powództwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności.
Ustawa zmieniająca dostępna jest tutaj:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190002089
Stan prawny na 30 listopada 2019 r.
R.pr. dr Jakub Pawliczak