Komandytariusz w spółce komandytowej może skorzystać z przysługującego mu prawa do kontroli.
Zgodnie z treścią art.120 KSH:
„§ 1. Komandytariusz ma prawo żądać odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz przeglądać księgi i dokumenty celem sprawdzenia jego rzetelności.
§ 2. Na wniosek komandytariusza sąd rejestrowy może, z ważnych powodów, zarządzić w każdym czasie udostępnienie mu sprawozdania finansowego lub złożenie innych wyjaśnień, jak również dopuścić komandytariusza do przejrzenia ksiąg i dokumentów.
§3. Umowa spółki nie może wyłączyć ani ograniczyć uprawnień komandytariusza, o których mowa w § 1 i § 2.
Na tej podstawie możemy wyróżnić trzy rodzaje prawa kontroli komandytariusza: ustawowe prawo kontroli (art. 120 § 1 KSH), sądowe prawo kontroli (art. 120 § 2 KSH) oraz umowne prawo kontroli (art. 120 § 3 KSH).
Ustawowe prawo kontroli
Komandytariusz może żądać odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz przeglądać księgi i dokumenty spółki celem sprawdzenia jego rzetelności.
Ustawodawca nie limituje rodzaju dokumentów, które może przeglądać komandytariusz. Prawo komandytariusza będzie dotyczyło więc nie tylko dokumentów ściśle księgowych, ale również umów zawartych przez spółkę. Prawo to ma jednak bardzo ograniczony charakter. Komandytariusz może przeglądać wskazane dokumenty jedynie w celu sprawdzenia rzetelności sprawozdania finansowego. Rzetelność sprawozdania należy z kolei rozumieć jako zgodność z przepisami prawa dokumentacji stanowiącej podstawę do jego sporządzenia.
Komandytariuszowi przysługuje TYLKO prawo przeglądania dokumentacji, a więc wspólnik nie może żądać jej odpisu. Uprawienia komandytariusza nie obejmują również możliwości kopiowania dokumentów, do których udzielono mu dostępu. W przypadku sporządzenia kopii zwiększa się bowiem ryzyko ujawnienia informacji o spółce osobom trzecim, a zatem istnieje możliwości niewłaściwego wykorzystania uzyskanych informacji przez komandytariusza.
Spółka może odmówić dostępu do dokumentacji spółki, jeżeli istnieje podejrzenie, że komandytariusz nadużywa swojego prawa. W szczególności, ma to miejsce, gdy komandytariusz prowadzi działalność konkurencyjną w stosunku do spółki, a dokumentacja ta zawiera informacje o tajemnicach handlowych spółki. W przypadku komandytariusza, który nie prowadzi działalności konkurencyjnej, zakwalifikowanie danej informacji jako tajemnicy spółki nie wystarcza do odmowy jej ujawnienia komandytariuszowi. W takim przypadku na spółce spoczywa ciężar wykazania wysokiego prawdopodobieństwa wyrządzenia szkody przez komandytariusza uzyskującego dostęp do informacji będących tajemnicą spółki.
Sądowe prawo kontroli
Zgodnie z art. 120 § 2 KSH: „Na wniosek komandytariusza sąd rejestrowy może, z ważnych powodów, zarządzić w każdym czasie udostępnienie mu sprawozdania finansowego lub złożenie innych wyjaśnień, jak również dopuścić komandytariusza do przejrzenia ksiąg i dokumentów”. Sądowe prawo kontroli jest więc szersze od prawa ustawowego. Komandytariusz może wnosić o zobowiązanie spółki do udostępnienia mu wszelkich dokumentów, a nie tylko tych, które są niezbędne dla oceny rzetelności sprawozdania finansowego.
Za ważny powód może zostać uznana nie tylko odmowa udostępnienia dokumentacji określonej w art. 120 § 1 KSH, ale również m.in.:
- zła sytuacja finansowąaspółki,
- istniejący pomiędzy wspólnikami konflikt,
- zaniedbywanie przez komplementariusza prowadzenia spraw spółki,
- nieprawidłowe prowadzenie ksiąg rachunkowych.
Jeżeli sąd uzna, że zachodzą ważne powody uzasadniające złożony przez komandytariusza wniosek, może zarządzić: udostępnienie komandytariuszowi sprawozdania finansowego w każdym czasie, składanie komandytariuszowi wyjaśnień, dopuszczenie komandytariusza do przejrzenia ksiąg i dokumentów. Postanowienie sądu może określać również sposób udostępniania informacji komandytariuszowi, miejsce i termin wglądu w księgi i dokumenty. Realizacja prawa kontroli przez komandytariusza nie powinna jednak powodować naruszenia tajemnic handlowych, technologicznych, produkcyjnych.
Umowne prawo kontroli
Prawo kontroli komandytariusza może również wynikać z umowy spółki. Umowa ta nie może jednak ograniczać czy wyłączać ustawowego i sądowego prawa kontroli. W umowie spółki wspólnicy mogą jedynie rozszerzać ustawowe prawo kontroli, np. poprzez umożliwienie komandytariuszowi przeglądania ksiąg w każdym przypadku, a nie tylko w celu oceny rzetelności sprawozdania finansowego.
Sposób wykonywania prawa kontroli
Przysługujące komandytariuszowi prawo kontroli może on wykonywać osobiście lub z fachową pomocy. Spółka nie powinna utrudniać dostępu do korzystania z pomocy osób trzecich, gdyż przepis art. 120 § 1 i 2 KSH nie zawiera ograniczenia, iż prawo to przysługuje jednie osobiście komandytariuszowi.
Szerzej na temat spółki komandytowej zob:
Stan prawny na: 26.10.2020 r.