Często spotykam się z pytaniami: Kiedy powstaje spółka kapitałowa? Od kiedy może prowadzić działalność? A przede wszystkim co to znaczy, że spółka jest w fazie organizacji? Na te, jak i inne pytania postaram się odpowiedzieć poniżej.
Na wstępie warto przypomnieć, że Kodeks spółek handlowych rozróżnia dwa rodzaje spółek kapitałowych – spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (w skrócie: spółka z o.o.) oraz spółkę akcyjną (szerzej nt. specyfiki spółek kapitałowych wkrótce na blogu). Aby powstała spółka muszą zostać spełnione określone przez ustawodawcę warunki. Ostatnim z nich jest konieczność wpisania spółki do właściwego rejestru sądowego. Niemniej jednak zanim to nastąpi polski system prawny przewiduje, że spółki kapitałowe mogą funkcjonować przez pewien okres czasu w tzw. organizacji.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki (art. 161 KSH). Natomiast spółka akcyjna z chwilą zawiązania spółki (art. 323 KSH) tj. z chwilą objęcia wszystkich akcji (art. 310 KSH).
Spółka kapitałowa w organizacji jest autonomicznym podmiotem prawa. Jednostką organizacyjną, o której mowa w art. 33 1KC. A zatem zgodnie z treścią art. 11 KSH spółka w organizacji może:
- we własnym imieniu nabywać prawa w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwaną,
- występować w obrocie pod własną firmą (na temat firmy wpis na blogu co to jest firma?) z dodatkowym oznaczenie „w organizacji”. Dodatek „w organizacji” nie powinien natomiast figurować w umowie spółki.
Spółka w organizacji jest reprezentowana przez zarząd. Natomiast do chwili powołania zarządu, reprezentowana może być przez pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników (art. 161 KSH). Natomiast spółkę akcyjną do chwili powołania zarządu może reprezentować pełnomocnik ustanowiony jednomyślną uchwałą założycieli lub wszyscy założyciele łącznie (art. 323 KSH)[*]. Dodatkowo w jednoosobowej spółce z o.o. w organizacji, zgodnie z treścią art. 162 KSH jedyny wspólnik może zgłosić zawiązania spółki do sądu rejestrowego.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię, a mianowicie na możliwość reprezentowania spółki w organizacji przez prokurenta (szerzej: nt. prokury wkrótce na blogu). Zgodnie z art. 1091 KC, prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Nie ulega wątpliwości, że zarówno spółka z o.o., (jak i spółka akcyjna) jest przedsiębiorcą, który podlega takiemu obowiązkowi. Powszechnie przyjmuję się, jednak że spółka w organizacji może udzielić prokury (uwzględniając ten fakt we wniosku o wpis spółki do rejestru), natomiast prokurent może reprezentować spółkę dopiero z chwilą wpisania jej do rejestru.
Za zobowiązania spółki w organizacji odpowiada solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu. Solidarnie z tymi podmiotami odpowiada także wspólnik do wartości niewniesionego wkładu (art. 13 KSH).
Do kategorii osób, które działały w imieniu spółki w organizacji, należy zaliczyć: jej członków zarządu, pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników (spółka z o.o.), albo pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą założycieli (spółka akcyjna). Dodatkowo w spółce akcyjnej będą odpowiadać wszyscy założyciele spółki, którzy działali w jej imieniu.
Na koniec jeszcze raz warto podkreślić, że spółka kapitałowa jest pewnego rodzaju tworem przejściowym, jednostką, która co do zasady ma tworzyć pomost pomiędzy momentem zawarcia umowy spółki (objęciem wszystkich akcji), a chwilą wpisania jej do rejestru. Z prawnego punktu widzenia byt spółki w organizacji może zakończyć się na dwa sposoby. Po pierwsze, poprzez przejście z fazy organizacji do fazy właściwej tj. do uzyskania osobowości prawnej, która następuje z chwilą zarejestrowania spółki w KRS. Po drugie, poprzez zakończenie jej bytu prawnego (bez powstania osoby prawnej) w przypadku niezgłoszenia zawiązania spółki w 6 miesięcznym (ustawowym) terminie, jak również z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o odmowie rejestracji spółki.
r.pr. dr Jakub Pawliczak
dr Małgorzata Wach-Pawliczak
[*] Założycielem spółki akcyjnej jest osoba, która podpisuje statut. Nie zawsze każdy założyciel będzie akcjonariuszem i nie zawsze każdy akcjonariusz będzie założycielem.