Ważne zmiany
W dniu 9 lipca 2018 r. weszła w życie istotna i powodująca dużo zamieszania, nie tylko w sprawach gospodarczych, zmiana terminów przedawnienia roszczeń cywilnych. Zasadniczym założeniem nowelizacji z 13 kwietnia 2018 r., było skrócenie terminów przedawnienia. Podstawowy termin 10 lat skrócono do 6 lat. Jednakże również pozostałe zmiany, w szczególności dotyczące sposobu liczenia upływu terminów, wymagają co najmniej takiej samej uwagi.
Podstawowe terminy przedawnienia po zmianach i zasady obliczania ich upływu
Podstawowy termin przedawnienia, znajdujący zastosowanie, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, wynosi obecnie 6 lat (podobna zmiana dotyczy przedawnienia roszczeń zasądzonych – art. 125 KC).
W przypadku świadczeń okresowych (np. czynsz najmu) lub roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, pozostał dotychczasowy termin 3 lat.
Istotną nowością jest zmiana sposobu liczenia upływu terminu przedawnienia (art. 118 zd. 2 KC). Na gruncie nowych przepisów koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. W konsekwencji w wielu przypadkach termin 3-letni został w praktyce wydłużony do końca roku kalendarzowego, w którym przypada jego upływ. Zmiana ta z pewnością uprości obliczanie upływu terminów dłuższych, tj. wynoszących dwa lata i więcej.
Odmienności dotyczące konsumentów – zwiększenie ich ochrony
W dalszym ciągu zasadą jest, że termin przedawnienia Sąd uwzględnia tylko na zarzut zobowiązanego (najczęściej pozwanego). Nowelizacją wprowadzono wyjątek dotyczący dochodzenia roszczeń przeciwko konsumentom (tj. osobom fizycznym dokonujący z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową – art. 221 KC). Obecnie po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi (art. 117 § 21 KC). W takiej sytuacji Sąd z urzędu zobowiązany jest uwzględnić skutki upływ terminu przedawnienia. Innymi słowy, z chwilą upływu terminu przedawnienia z mocy prawa następować będzie jego skutek i nie powinno dojść do zasądzenia roszczenia. Jednakże regulacja ta nie zwalnia konsumenta od obowiązku wskazywania okoliczności pozwalających Sądowi na ustalenie, że termin przedawnienia upłynął.
Jednocześnie w KC wyraźnie wskazano, że w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności (art. 1171 § 1 KC). Korzystając z tego uprawnienia Sąd powinien w szczególności rozważyć:
- długość terminu przedawnienia;
- długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
- charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
Rozwiązanie to ma mieć charakter wyjątkowy i może zostać zastosowane, gdy w indywidualnej sytuacji konsument nie zasługuje na ochronę prawną.
Nowe wymagania formalne pozwu
Art. 187 § 1 pkt 11 KPC przewiduje, że w sprawach o zasądzenie roszczenie obowiązkowe jest oznaczenie w pozwie daty wymagalności roszczenia. W uproszczeniu można wskazać, że jest to pierwszy dzień po upływie terminu spełnienia świadczenia. Od tego dnia biegnie termin przedawnienia. Uchybienie temu wymaganiu stanowi brak formalny, który powinien zostać uzupełniony.
Skomplikowane przepisy przejściowe
W przypadku tak poważnych zmian prawnych, jak dotyczące terminów przedawnienia, zawsze problemy sprawia odpowiedź na pytanie, jakie regulacje stosować do roszczeń, które powstały przed wejściem w życie nowelizacji, tj. przed 9 lipca 2018 r. Przepisy przejściowe nowelizacji o przedawnieniu należą do jednych z najbardziej skomplikowanych.
Zasadą jest stosowanie prawa nowego z pewnymi modyfikacjami. Art. 5 ust. 1 ustawy nowelizującej stanowi bowiem, że do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie nowelizacji i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie nowelizacji (9 lipca 2018 r.) nowe regulacje o przedawnieniu. Jeżeli jednak nowy termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. 9 lipca 2018 r.). Jednakże jeżeli przedawnienie, rozpoczęte przed dniem wejścia w życie nowelizującej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej niż przewidują powyższe reguły, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.
W przypadku roszczeń przysługujących konsumentom, powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 KC, stosuje się dotychczasowe przepisy o terminach przedawnienia (art. 5 ust. 3 ustawy nowelizującej).
Zarazem roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z tym dniem skutkom przedawnienia określonym w obowiązującym KC. Oznacza to, że po wejściu w życie ustawy przedawnienie takiego roszczenia będzie brane przez Sąd pod uwagę bez względu na zarzut pozwanego
Ustawa zmieniająca przepisy o przedawnieniu dostępna jest na stronach Sejmu:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001104/T/D20181104L.pdf
Wpis aktualny na dzień: 15 września 2018 r.