Wybór formy prowadzenia działalności to jedna z najważniejszych decyzji. Poszczególne typy spółek zostały bowiem dostosowane przez ustawodawcę do różnych koncepcji biznesowych, a przede wszystkim do rozmiaru prowadzonej działalności oraz posiadanego kapitału.
Ustawodawca w Kodeksie spółek handlowych dzieli spółki na: spółki osobowe i spółki kapitałowe. Do spółek osobowych zaliczamy: spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną. Z kolej spółkami kapitałowymi są: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna.
Wybór odpowiedniego typu spółki mogą ułatwić następujące pytania, które warto sobie zadać planując rozpoczęcie prowadzenia działalności właśnie w formie spółki handlowej:
- W jakim celu spółka ma być założona? Czy ma to być cel gospodarczy, każdy cel prawnie dopuszczalny czy wykonywanie wolnego zawodu?
- W przypadku wyboru celu gospodarczego – można wybrać każdą spółkę prawa handlowego.
- W przypadku wyboru każdego celu prawnie dopuszczalnego – należy wybrać przede wszystkim spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, choć powszechnie przyjmuje się, że również spółkę akcyjną można założyć w każdym celu prawnie dopuszczalnym.
- Jeżeli w ramach spółki ma być wykonywany wolny zawód – należy wybrać spółkę partnerską.
- Czy spółka ma być zawiązana przez jedną czy więcej osób?
- Jeżeli spółka ma być zawiązana przez co najmniej dwie osoby – możemy wybrać każdą spółkę prawa handlowego.
- Jeżeli spółka ma być zawiązana przez tylko jedną osobę – możemy wybrać jedynie spółki kapitałowe. Ustawodawca przewiduje bowiem możliwość zawiązywania jednoosobowej spółki akcyjnej i jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Przy czym jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialności i jednoosobowa spółka akcyjna nie może zostać zawiązana przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
- Czy wszyscy wspólnicy mają mieć takie same uprawnienia w spółce? Czy wspólnicy godzą się na odpowiedzialność majątkiem osobistym za zobowiązania spółki?
- Jeżeli odpowiemy, że wszyscy wspólnicy mają mieć takie same uprawnienia w spółce, i jednocześnie godzą się na ponoszenie odpowiedzialności majątkiem osobistym za zobowiązania spółki – należy wybrać spółkę jawną.
- Jeżeli niektórzy wspólnicy mają mieć więcej uprawnień od innych, ale również ponosić przy tym odpowiedzialność bez ograniczeń, a inni mają mieć mniej uprawnień, ale ponoszą odpowiedzialność ograniczoną kwotowo – należy wybierać spółkę komandytową.
- Niektórzy wspólnicy mają więcej uprawnień od innych, ale również ponoszą odpowiedzialność majątkiem osobistym bez ograniczeń, a inny nie ponoszą w ogóle odpowiedzialności za zobowiązania spółki – należy wybrać spółkę komandytowo-akcyjną.
- Wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki, ale mają wpływ na sprawy spółki – należy wybrać spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
- Wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki, spółka działa głównie przez swoje organy, rola wspólników w jej bieżącym zarządzaniu jest znikoma – należy wybrać spółkę akcyjną.
- Czy spółka ma mieć niski czy wysoki kapitał zakładowy?
- Kapitał zakładowy występuje tylko w spółkach kapitałowych (tj. w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółce akcyjnej) oraz w spółkach komandytowo-akcyjnych (w przypadku tej spółki mamy do czynienia z różnicowanym statusem wspólników: co najmniej jeden ze wspólników to komplementariusz i co najmniej jeden ze wspólników to akcjonariusz. Akcjonariusze spółki wnoszą wkłady na pokrycie kapitału zakładowego).
- Minimalny kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością to 5 000 zł.
- Minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej to 10 000 zł.
- Minimalny kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej to 50 000 zł.
Podsumowując, podstawowym typem spółek osobowych jest spółka jawna. Spółka ta przeznaczona jest do prowadzenia mniejszych działalności gospodarczej, raczej o jednorodnym charakterze. W jej zarządzaniu biorą udział wszyscy wspólnicy, którzy ponoszą dodatkowo subsydiarną odpowiedzialność majątkiem osobistym za zobowiązania spółki. Subsydiarna odpowiedzialność wspólników spółek osobowych polega na tym, że wierzyciele spółki mogą dochodzić roszczeń od wspólników spółki tylko wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Natomiast klasyczną spółką kapitałową jest spółka akcyjna. Zarząd spółki powierzony jest organom, a udział akcjonariuszy w bieżącym prowadzeniu spraw spółki jest bardzo ograniczony. Akcjonariusze, nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Z kolei do wyjścia ze spółki wystarczająca jest sprzedaż akcji.
Pomiędzy spółką jawną, a spółką akcyjną znajdują się pozostałe spółki, tj. spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółki te różnią się między sobą odpowiedzialnością i udziałem wspólników w ich zarządzaniu.