Dnia 25 listopada 2018 r. znowelizowane zostało kilka istotnych przepisów kodeksu cywilnego. Zmiana nastąpiła na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (Dz.U. z 2018 r. poz. 1629). Zmiany te są zatem powiązane z instytucją zarządu sukcesyjnego, aczkolwiek w większości przypadków nowe przepisy stosuje się niezależnie od tego, czy przedsiębiorstwo objęto zarządem sukcesyjnym.
Przypominając należy wskazać, że ustawa o zarządzie sukcesyjnym pozwala na powołanie zarządcy sukcesyjnego przez samego przedsiębiorcę na wypadek jego śmierci lub po jego śmierci przez spadkobierców. Reguluje również m.in. zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa.
Zdecydowana większość zmiany dotyczy prawa spadkowego, a w szczególności istotnych w praktyce przepisów o dziale spadku
Nowelizacja art. 1037 KC
Artykuł 1037 KC reguluje podstawowe zasady dotyczące działu spadku. Dział ten może nastąpić na mocy umowy zawartej między wszystkimi spadkobiercami lub na mocy orzeczenia sądu (§1). Jeżeli do spadku należy nieruchomość umowa działowa powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego (§2). Na mocy nowelizacji do art. 1037 dodano § 3, który wyjaśnia wątpliwości, które dotyczył tego, w jakiej formie powinna zostać zawarta umowa działowa, jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość.
Zgodnie z nowym przepisem: „Jeżeli do spadku należy przedsiębiorstwo, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeżeli jednak w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość albo przedsiębiorstwo jest objęte zarządem sukcesyjnym, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”. A zatem forma umowy działowej dotyczącej przedsiębiorstwa, w którego skład nie wchodzi nieruchomość, zależy od tego, czy przedsiębiorstwo objęte jest zarządem sukcesyjnym. Jeżeli tak to wymagana jest forma aktu notarialnego, jeżeli nie wystarcza „standardowa” forma z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Nowelizacja 1038 KC
Artykuł 1038 KC przewiduje, że sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z „ważnych powodów” może być ograniczony do części spadku. Takim ważnym powodem może być np. wcześniejszy częściowy dział umowny albo poważny spór co do tego, czy dany składnik majątkowych wchodzi do spadku.
Nowy art. 1038 § 3 KC wskazuje wprost, że „Sądowy częściowy dział spadku może nastąpić w szczególności z tego powodu, że w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo”. Wówczas zasadne może być m.in. podzielenie wcześniejsze w postępowaniu spadkowym samego przedsiębiorstwa. Przepis ten znajduje zastosowanie również, jeżeli przedsiębiorstwo nie jest objęte zarządem sukcesyjnym.
Dodanie nowego art. 10381 KC
W przypadku sądowego działu spadku, w braku porozumienia między spadkobiercami, Sąd przyznaje określone składniki majątkowe poszczególnym spadkobiercom. Organ orzekający może mieć wątpliwości komu przyznać właśnie przedsiębiorstwo. Nowy art. 10381 KPC określa wprost dyrektywy, którymi należy kierować się rozstrzygając tego typu problem.
Zgodnie z tym przepisem, „W przypadku, gdy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo, dział spadku obejmuje to przedsiębiorstwo z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia kontynuacji prowadzonej przy jego wykorzystaniu działalności gospodarczej, chyba że spadkobiercy oraz małżonek spadkodawcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie, nie osiągnęli porozumienia co do kontynuacji tej działalności”. A zatem jeżeli w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo, to w pierwszej kolejności Sąd powinien powierzyć je temu spadkobiercy (lub w razie kich zgody kilku spadkobiercom), który daję rękojmię kontynuowania działalności prowadzonej przez spadkodawcę.
Nowelizacja przepisów o prokurze w kodeksie cywilnym
Na mocy ustawy o zarządzie sukcesyjnym dokonano również nowelizacji art. 1097 § 4 KC, który dotyczy prokury. Przepis ten obecnie wprost wskazuje, że „Utrata przez przedsiębiorcę zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury”.
Problematyka zarządu sukcesyjnego zostanie szerzej poruszona w kolejnych postać, do lektury których zapraszamy!
r.pr. dr Jakub Pawliczak
[zob. szerzej post. o zarządzie sukcesyjnym]
