Zgodnie z treścią art. 271 1 zd. 1 KPC świadek może złożyć zeznania również na piśmie. Złożenie zeznań przez świadka na piśmie uzależnione jest od wydania przez sąd postanowienia w tym przedmiocie.
Złożenie zeznań przez świadka na piśmie powinno sprowadzać się do odpowiedzi na sformułowane i dostarczone świadkowi pytania sądu i stron. Świadek jest zobowiązany do złożenia zeznań w wyznaczonym przez sąd terminie przez wniesienie pisma zawierającego zeznania za pośrednictwem biura podawczego lub przez oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.
Takie rozwiązanie ma przyczynić się do przyśpieszenia postępowania, a zarazem umożliwić usunięcie przeszkód nie pozwalających na przesłuchanie świadka w tradycyjnym trybie tj. na rozprawie. Z drugiej jednak strony w przypadku zeznań złożonych na piśmie ocena ich wiarygodności przez sąd może okazać się zdecydowanie trudniejsza. Organ procesowy nie ma bowiem możliwości oceny tonu i sposobu wypowiedzi, a także mimiki świadków w trakcie składanych zeznań. Pisemne przesłuchanie świadków może wiązać się również z brakiem samodzielności zeznań świadków. Istnieje bowiem obawa, że będą oni korzystać z pomocy innych osób lub innych dostępnych im źródeł (np. dokumentacji).
Słusznie wskazuje się również, że w przypadku świadków, których zeznania są bardzo ważne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych sprawy, regułą powinno być ich ustne przesłuchanie. Pisemne zeznania powinny być stosowane raczej w stosunku do mniej istotnych świadków i tylko wtedy, gdy może to przyspieszyć bieg postępowania dowodowego, oczywiście bez uszczerbku dla obowiązku wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
Nie można również wykluczyć, że po odebraniu zeznań pisemnych sąd uzna samodzielnie lub wskutek stanowisk stron, że zachodzi potrzeba przesłuchania świadka na rozprawie, np. z uwagi na rozbieżności między jego zeznaniem a treścią materiału procesowego, czy też z innych względy takich jak rzetelność lub kompletność zeznania pisemnego. Podstawą prawną takiej czynności będzie art. 241 KPC.
W razie niezłożenia zeznań w określonym terminie, sąd może skazać świadka na grzywnę, po czym wezwie go do powtórnego złożenia zeznań. W razie ponownego niezłożenia zeznań skaże go na ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie (art. 274 § 1 KPC).
Sąd może także za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia skazać świadka na karę grzywny na podstawie art. 276 KPC.
Stan prawny: 7.10.2020 r.